Nota Asas Kelestarian Tingkatan 5 Bab 2: Rawatan Awal
RINGKASAN
Ringkasan Mudah Faham (Nota Asas Kelestarian Tingkatan 5 Bab 2: Rawatan Awal)
Dokumen ini membincangkan dua topik utama: rawatan air bersih dan pengurusan air sisa kumbahan.
Bahagian 1: Rawatan Air Bersih
Air adalah keperluan asas untuk semua hidupan dan wujud dalam tiga bentuk: pepejal (ais), cecair (sungai, laut), dan gas (wap air). Air sentiasa bergerak dalam satu kitaran yang dipanggil Kitaran Air, yang melibatkan proses-proses berikut:
• Penyejatan: Air dari lautan dan sungai menjadi wap kerana haba matahari.
• Transpirasi: Tumbuhan melepaskan wap air dari daunnya.
• Pemeluwapan: Wap air di atmosfera menyejuk dan membentuk awan.
• Curahan: Awan menjadi berat dan air jatuh semula ke bumi sebagai hujan.
• Penyusupan & Larian: Air hujan meresap ke dalam tanah (menjadi air bawah tanah) atau mengalir di permukaan (menjadi air sungai).
Sumber air mentah utama di Malaysia ialah air hujan, air permukaan (sungai, tasik), dan air bawah tanah. Air ini mengandungi bendasing seperti asid humik, mineral, mikroorganisma, dan bahan terampai. Oleh itu, ia perlu dirawat di Loji Rawatan Air sebelum selamat digunakan. Proses rawatan air melibatkan beberapa peringkat penting:
1. Penyaringan: Menapis bendasing kasar seperti sampah dan daun.
2. Pengudaraan: Menambah oksigen untuk menyingkirkan bau, rasa, dan logam seperti ferum.
3. Pembauran Kimia, Pengentalan & Penggumpalan: Bahan kimia seperti alum (aluminium sulfat) ditambah untuk membuat zarah-zarah halus melekat antara satu sama lain menjadi gumpalan besar yang dipanggil flok.
4. Pengenapan: Flok yang berat akan mendap ke dasar tangki.
5. Penapisan: Air dialirkan melalui lapisan pasir dan kerikil untuk menapis baki bendasing halus.
6. Pemfloridaan: Florida ditambah untuk kesihatan gigi.
7. Pembasmian Kuman: Klorin digunakan untuk membunuh mikroorganisma berbahaya.
8. Penyesuaian pH: Kapur ditambah untuk memastikan air tidak terlalu berasid atau beralkali bagi mengelakkan hakisan paip.
Bahagian 2: Sistem Pembetungan dan Rawatan Air Sisa
Air sisa kumbahan ialah air buangan dari aktiviti manusia, terbahagi kepada domestik (dari rumah dan pejabat) dan industri (dari kilang). Air sisa ini berbahaya kerana mengandungi najis, bahan kimia, bakteria, dan sampah. Jika tidak dirawat, ia boleh mencemarkan sungai, membahayakan hidupan akuatik, dan menyebarkan penyakit seperti taun dan demam kepialu.
Di Malaysia, Indah Water Konsortium (IWK) bertanggungjawab menguruskan sistem pembetungan. Terdapat dua sistem utama:
1. Sistem Tangki Septik Individu: Digunakan oleh premis persendirian, di mana sisa dikumpul dalam tangki bawah tanah.
2. Sistem Pembetungan Bersambung: Paip dari premis disambungkan terus ke loji rawatan kumbahan awam.
Air sisa kumbahan dirawat melalui pelbagai kaedah seperti Tangki Septik, Kolam Penstabil Sisa, Lagun Berudara, dan Enap Cemar Teraktif. Proses rawatan ini menggunakan mikroorganisma untuk menguraikan bahan cemar.
Hasil daripada rawatan air sisa kumbahan ialah enap cemar (pepejal) dan bioefluen (air terawat). Sisa ini boleh diproses menggunakan teknologi hijau untuk menghasilkan:
• Biopepejal: Enap cemar kering yang boleh dijadikan baja atau bahan binaan.
• Biogas: Gas metana yang boleh digunakan untuk menjana elektrik.
• Bioefluen: Air terawat yang boleh digunakan semula untuk tujuan bukan minuman seperti mencuci, landskap, dan pembinaan.
GLOSARI
| Istilah | Definisi |
| Akuifer | Bahagian bawah tanah yang terdiri daripada kerikil atau batu berliang yang mengandungi air. |
| Air Mentah | Air tawar yang terdapat secara semula jadi seperti air hujan, air sungai, air tasik, dan air di dalam tanah sebelum dirawat. |
| Air Sisa Kumbahan | Sisa buangan bawaan air sama ada terlarut atau terampai yang perlu dibuang. Terbahagi kepada domestik dan industri. |
| Asid Humik | Asid kompleks yang dihasilkan daripada penguraian tumbuh-tumbuhan dan menyebabkan air menjadi berwarna. |
| Bakteria Aerob | Bakteria yang hidup dan dapat berfungsi dalam keadaan beroksigen. |
| Bioefluen | Air terawat hasil daripada proses rawatan air sisa kumbahan di loji rawatan yang boleh digunakan semula untuk tujuan bukan minuman. |
| Biogas | Gas (contohnya metana) yang terhasil daripada proses rawatan enap cemar secara anaerobik dan boleh digunakan untuk menjana tenaga. |
| Biopepejal | Enap cemar kering yang terhasil daripada proses penyahairan dan boleh digunakan sebagai baja atau bahan pembinaan. |
| Enap Cemar | Pepejal yang mendap di dasar tangki semasa proses rawatan air atau air sisa kumbahan. |
| Flok | Gumpalan zarah-zarah kecil yang terbentuk hasil proses pengentalan dan penggumpalan, yang menjadikannya cukup berat untuk mendap. |
| Indeks Kualiti Air (IKA) | Satu indeks yang digunakan untuk mengklasifikasikan tahap pencemaran air berdasarkan kegunaannya. |
| Indah Water Konsortium (IWK) | Syarikat pembetungan nasional Malaysia yang bertanggungjawab mengendalikan sistem pembetungan dan loji rawatan kumbahan. |
| Kitaran Air | Proses pergerakan air yang berterusan dari bumi ke atmosfera dan kembali semula dalam bentuk penyejatan, pemeluwapan, dan curahan. |
| Lagun Berudara | Sistem rawatan air sisa kumbahan yang menggunakan lagun untuk mengocak air bagi mengekalkan kandungan oksigen untuk penguraian bahan organik. |
| Pemfloridaan | Proses penambahan florida ke dalam air terawat untuk tujuan mencegah kerosakan gigi. |
| Pemeluwapan | Proses di mana wap air menyejuk dan berubah menjadi cecair, membentuk awan. |
| Pengentalan dan Penggumpalan | Proses di mana bahan kimia (pengental) ditambah untuk menyebabkan zarah kecil bercantum menjadi gumpalan (flok) yang lebih besar. |
| Pengudaraan | Proses mencampurkan air dengan oksigen untuk menyingkirkan bau, rasa, dan mengoksidakan logam terlarut seperti ferum. |
| Penyejatan | Proses di mana air bertukar menjadi wap disebabkan oleh haba. |
| Penyaringan | Proses fizikal untuk mengasingkan bendasing terapung atau terampai yang kasar (seperti sampah dan dahan) daripada air. |
| Penyentuh Biologi Berputar (RBC) | Teknologi rawatan air sisa kumbahan yang menggunakan cakera berputar untuk pembiakan mikroorganisma bagi menguraikan bahan cemar. |
| Tangki Septik | Sistem rawatan air sisa kumbahan individu yang menggunakan tangki bawah tanah untuk mengumpul dan merawat sisa secara asas. |
| Transpirasi | Proses penyingkiran air dalam bentuk wap dari permukaan daun tumbuhan ke udara. |
| Turas Cucur | Proses rawatan air sisa kumbahan dengan menyebarkan air ke atas media seperti batu, di mana mikroorganisma akan menguraikan bahan organik. |