Nota Asas Kelestarian Tingkatan 5 Bab 3: Rawatan Sisa Pepejal
RINGKASAN
Ringkasan Mudah Difahami (Nota Asas Kelestarian Tingkatan 5 Bab 3: Rawatan Sisa Pepejal)
Pengurusan sisa pepejal adalah satu aspek kritikal dalam pembangunan negara, terutamanya dengan peningkatan populasi yang membawa kepada penghasilan sampah yang lebih banyak. Sisa pepejal, atau sampah, adalah bahan buangan yang tidak lagi diperlukan, terhasil daripada aktiviti manusia dan haiwan. Tanpa pengurusan yang betul, ia boleh menyebabkan pencemaran dan penyebaran penyakit.
Menurut Akta 672 (Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007), sisa pepejal ialah bahan sekerap, benda lebihan, atau apa-apa bahan yang perlu dilupuskan kerana rosak atau tercemar. Sisa pepejal terkawal di Malaysia dikategorikan kepada lapan jenis utama: isi rumah, awam, import, khas, institusi, komersial, pembinaan, dan perindustrian.
Terdapat hierarki pengurusan sisa pepejal yang mampan, yang mengutamakan kaedah paling berkesan untuk alam sekitar:
1. Pengurangan (Reduce): Langkah paling utama untuk mengurangkan penghasilan sisa dari awal.
2. Guna Semula (Reuse): Menggunakan semula barangan secara berulang kali.
3. Kitar Semula (Recycle): Memproses bahan buangan menjadi produk baharu.
4. Perawatan Sisa (Rawatan Perantaraan): Memproses sisa untuk mengurangkan isi padu, seperti melalui insinerator atau pengomposan.
5. Pelupusan: Langkah terakhir, iaitu melupuskan sisa di tapak pelupusan.
Pembangunan Lestari dalam pengurusan sisa pepejal mengambil kira tiga elemen utama (Triple Bottom Line): alam sekitar, ekonomi, dan sosial. Tujuannya adalah untuk memenuhi keperluan semasa tanpa menjejaskan generasi akan datang.
Proses pengurusan sisa pepejal melibatkan beberapa elemen penting, bermula daripada penjanaan, pengasingan, penyimpanan, kutipan dan pengangkutan, pemindahan dan rawatan, pemerolehan semula bahan dan tenaga, dan berakhir dengan pelupusan.
Beberapa teknologi moden digunakan untuk merawat sisa pepejal, termasuk:
• Pengomposan: Proses penguraian sisa organik menjadi humus (baja).
• Tapak Pelupusan Sanitari: Kaedah menimbus sisa di dalam tanah secara sistematik untuk mengelakkan pencemaran.
• Insinerator: Pembakaran sisa pada suhu tinggi untuk mengurangkan isi padunya secara drastik dan boleh menjana tenaga elektrik.
• Pusat Perolehan Semula Sumber (Refuse Derived Fuel – RDF): Memproses sisa yang mudah terbakar menjadi bahan api alternatif.
Amalan 3R (Reduce, Reuse, Recycle) adalah teras kepada pengurusan sisa pepejal yang mampan. Ia menekankan tanggungjawab setiap individu untuk mengurangkan sisa, menggunakan semula barangan, dan mengasingkan bahan untuk dikitar semula. Kejayaan amalan ini bergantung pada kesedaran dan kerjasama seluruh masyarakat untuk mewujudkan persekitaran yang bersih, sihat, dan lestari.
GLOSARI
| Istilah | Definisi |
| Akta 672 | Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007, undang-undang yang mentakrifkan dan mengawal selia pengurusan sisa pepejal di Malaysia. |
| Amalan 3R | Singkatan untuk Reduce (Pengurangan), Reuse (Guna Semula), dan Recycle (Kitar Semula), iaitu amalan utama dalam hierarki pengurusan sisa pepejal. |
| Guna Semula (Reuse) | Menggunakan bahan atau produk secara berulang-ulang untuk tujuan yang sama atau berbeza bagi mengurangkan penghasilan sisa. |
| Hierarki Pengurusan Sisa Pepejal | Satu susunan keutamaan kaedah pengurusan sisa, bermula daripada yang paling baik untuk alam sekitar (pengurangan) kepada yang paling kurang baik (pelupusan). |
| Insinerator | Sebuah alat atau loji yang direka untuk membakar sisa pepejal pada suhu yang sangat tinggi, mengurangkan isi padunya sehingga 95% dan boleh menjana tenaga. |
| Kitar Semula (Recycle) | Proses mengasingkan sisa pepejal yang boleh dikitar semula dan menyalurkannya kepada kilang untuk diproses menjadi produk baharu. |
| Larut Resapan (Leachate) | Cecair yang terhasil daripada sisa pepejal yang mereput, terutamanya di tapak pelupusan, dan boleh mencemarkan air bawah tanah jika tidak dirawat. |
| Pembangunan Lestari | Pembangunan yang memenuhi keperluan generasi masa kini tanpa menjejaskan keupayaan generasi masa hadapan untuk memenuhi keperluan mereka. |
| Pencaritan | Proses pemotongan sisa pepejal yang bersaiz besar dan berbeza kepada saiz yang lebih kecil dan seragam, biasanya dalam penghasilan RDF. |
| Pengomposan | Proses penguraian sisa pepejal organik oleh mikroorganisma menjadi bahan seperti tanah yang kaya nutrien (humus atau baja kompos). |
| Pengurangan (Reduce) | Kaedah paling diutamakan dalam hierarki sisa, iaitu mengurangkan penghasilan sisa di puncanya dengan mengelakkan pembelian yang tidak perlu. |
| Refuse Derived Fuel (RDF) | Bahan api yang dihasilkan daripada pemprosesan sisa pepejal yang mudah terbakar seperti plastik dan kertas, digunakan sebagai alternatif kepada bahan api fosil. |
| Sisa Baki | Sisa pepejal yang tidak boleh dikitar semula (contohnya sisa makanan, lampin pakai buang) dan perlu dihantar ke pusat rawatan atau tapak pelupusan. |
| Sisa Pepejal | Bahan buangan pepejal yang terhasil daripada aktiviti manusia dan haiwan, yang tidak lagi diperlukan dan perlu dilupuskan. Juga dikenali sebagai sampah. |
| Sisa Pepejal Khas | Sisa pepejal yang berbahaya, boleh membahayakan kesihatan awam, atau sukar diolah, seperti tayar terpakai dan bahagian kenderaan. |
| Sisa Pepejal Terkawal | Kategori sisa pepejal yang dikawal selia di bawah Akta 672, merangkumi sisa isi rumah, awam, import, khas, institusi, komersial, pembinaan, dan perindustrian. |
| Tapak Pelupusan Sanitari | Kawasan pelupusan sisa pepejal yang direka bentuk dan diuruskan menggunakan prinsip kejuruteraan untuk meminimumkan kesan negatif kepada alam sekitar dan kesihatan manusia. |
| Triple Bottom Line (TBL) | Sebuah model dalam pembangunan lestari yang menyeimbangkan tiga keperluan utama: alam sekitar (planet), ekonomi (keuntungan), dan sosial (manusia). |