Nota Reka Cipta Tingkatan 5 Bab 7: Harta Intelek
RINGKASAN
Ringkasan Mudah Faham (Nota Reka Cipta Tingkatan 5 Bab 7: Harta Intelek)
Harta Intelek merujuk kepada ciptaan yang lahir daripada kreativiti minda manusia. Ini termasuklah karya sastera dan seni, simbol, nama, imej, reka cipta, dan reka bentuk yang digunakan dalam perdagangan. Perlindungan harta intelek adalah penting untuk memberi pengiktirafan dan faedah kewangan kepada pencipta, serta menggalakkan inovasi, pengkomersialan, dan perdagangan.
Di Malaysia, agensi yang bertanggungjawab untuk mengurus dan membangunkan sistem harta intelek ialah Perbadanan Harta Intelek Malaysia (MyIPO), sebuah badan berkanun di bawah seliaan Kementerian Perdagangan Dalam Negeri, Koperasi dan Kepenggunaan (KPDNKK). MyIPO berperanan memperkukuh perundangan, menyediakan maklumat dan khidmat nasihat, serta menggalakkan kesedaran awam tentang kepentingan harta intelek.
Secara amnya, Harta Intelek terbahagi kepada dua kategori utama:
1. Hak Cipta: Perlindungan di bawah Akta Hakcipta 1987 yang diberikan kepada karya-karya seperti:
◦ Karya Sastera (novel, buku, komik)
◦ Karya Seni (lukisan, catan, arca)
◦ Karya Muzik
◦ Filem
◦ Rakaman Bunyi
◦ Siaran
◦ Karya Terbitan
2. Harta Industri: Merangkumi lima kategori perlindungan yang berbeza untuk tujuan komersial dan perindustrian:
◦ Paten: Hak eksklusif untuk reka cipta baharu (produk atau proses) yang dilindungi selama 20 tahun.
◦ Cap Dagangan: Jenama, logo, atau tanda yang digunakan untuk membezakan barangan atau perkhidmatan sesebuah perniagaan daripada yang lain.
◦ Reka Bentuk Industri: Perlindungan ke atas rupa bentuk luaran (ciri estetik dua atau tiga dimensi) sesuatu produk.
◦ Petunjuk Geografi: Tanda yang menunjukkan barangan berasal dari suatu tempat tertentu dan mempunyai kualiti atau reputasi unik kerana asal-usul geografinya (contoh: Sabah Tea, Mangga Harumanis Perlis).
◦ Reka Bentuk Susun Atur Litar Bersepadu: Perlindungan ke atas susunan tiga dimensi unsur-unsur dalam sebuah litar bersepadu.
Mendaftarkan harta intelek adalah satu langkah kritikal. Ia memberikan hak eksklusif kepada pemilik untuk mengawal dan mengeksploitasi ciptaan mereka, mengelakkan aktiviti peniruan dan plagiarisme, mengurangkan kekeliruan pelanggan, dan membuka peluang untuk menjana sumber kewangan melalui perlesenan atau usaha sama.
GLOSARI
| Istilah | Definisi |
| Harta Intelek | Harta yang lahir daripada kreativiti minda manusia seperti karya sastera dan seni, simbol, nama, imej, reka cipta, dan reka bentuk yang digunakan dalam perdagangan. |
| MyIPO | Perbadanan Harta Intelek Malaysia; sebuah badan berkanun yang dipertanggungjawabkan untuk membangun dan mengurus sistem harta intelek di Malaysia. |
| Hak Cipta | Perlindungan yang diberikan kepada penulis, pemilik hak cipta, dan pelaku di bawah Akta Hakcipta 1987. Ia melindungi ekspresi idea, bukan idea itu sendiri. |
| Harta Industri | Satu kategori harta intelek yang merangkumi paten, cap dagangan, reka bentuk industri, petunjuk geografi, dan reka bentuk susun atur litar bersepadu. |
| Paten | Satu hak eksklusif yang dianugerahkan oleh kerajaan untuk suatu reka cipta baharu, sama ada produk atau proses, yang dilindungi selama 20 tahun. |
| Pembaharuan Utiliti | Hak eksklusif yang diberikan untuk suatu reka cipta kecil yang tidak perlu melalui ujian langkah mereka cipta sepertimana untuk mendapat paten. Dilindungi selama 10 tahun. |
| Cap Dagangan | Tanda (perkataan, logo, gambar, dll.) yang digunakan untuk menunjukkan hubungan antara barangan/perkhidmatan dengan pemiliknya dan membezakannya daripada barangan/perkhidmatan pihak lain. |
| Reka Bentuk Industri | Keseluruhan rupa bentuk luaran sesuatu barang atau produk, merangkumi ciri bentuk, tatarajah, corak, atau hiasan yang dinilai dengan pandangan mata. |
| Petunjuk Geografi | Tanda yang memberitahu pengguna bahawa sesuatu barangan itu dihasilkan di sesuatu kawasan tertentu dan mempunyai ciri tersendiri yang berkait rapat dengan tempat geografinya. |
| Reka Bentuk Susun Atur Litar Bersepadu | Susunan tiga dimensi unsur-unsur dan sebahagian atau semua hubungan sesuatu litar bersepadu yang dimaksudkan untuk dikilang. |
| Karya Sastera | Karya di bawah hak cipta yang merangkumi novel, komik, buku, risalah, manuskrip, karya syair, dan penulisan lain. |
| Pewartaan | Proses pengumuman rasmi sesuatu permohonan (contohnya, cap dagangan) dalam tempoh tertentu untuk memberi peluang kepada pihak ketiga membuat sebarang bangkangan. |
| Plagiarisme | Aktiviti penyalinan atau peniruan hasil kerja orang lain tanpa kebenaran, yang cuba dielakkan melalui pendaftaran harta intelek. |