Nota Sains Bab 1 Tingkatan 5: Mikroorganism
PENGELASAN MIKROORGANISMA
| PENJELASAN |
|---|
| MIKROORGANISMA Hidupan seni yang hanya dapat dilihat melalui mikroskop. Ini termasuk pelbagai jenis organisma yang tidak dapat dilihat dengan mata kasar kerana saiznya yang sangat kecil. |
| BAKTERIA Organisma unisel yang terdapat di hampir semua persekitaran, termasuk tanah, air, dan dalam badan organisma lain. Dikelaskan berdasarkan bentuk: Kokus: Berbentuk bulat. Basilus: Berbentuk rod atau silinder. Vibrio: Berbentuk koma. Spirilum: Berbentuk pilin atau spiral. |
| VIRUS Mikroorganisma yang paling seni dan tidak dapat hidup secara bebas. Virus memerlukan sel hidup (perumah) untuk membiak dan menjalankan aktiviti biologi. |
| FUNGI (KULAT) Organisma yang mempunyai dinding sel yang tebal dan nukleus, tetapi tidak mempunyai klorofil untuk fotosintesis. Contoh fungi termasuk yis, yang digunakan dalam penapaian, dan mukor, yang sering dijumpai pada makanan yang sudah rosak. |
| PROTOZOA Mikroorganisma unisel yang biasanya hidup di persekitaran air tawar. Contoh protozoa ialah: Amoeba sp.: Bergerak dengan menggunakan pseudopodia. Paramecium sp.: Bergerak dengan menggunakan silia. Plasmodium sp.: Parasit yang menyebabkan malaria. |
| ALGA Mikroorganisma yang boleh terdiri daripada sel tunggal atau multisel dan mempunyai kloroplas untuk fotosintesis. Contoh alga ialah: Spirogyra sp.: Alga filamentous. Chlamydomonas sp.: Alga unisel dengan dua flagela. |
| PEMBIAKAN ALGA Chlamydomonas sp.: Membiak secara aseks melalui belahan dedua, di mana satu sel membahagi kepada dua sel anak yang serupa. Spirogyra sp.: Membiak secara seks melalui konjugasi, di mana dua filamen alga bergabung dan bertukar bahan genetik. |
| FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERTUMBUHAN MIKROORGANISMA Nutrisi: Mikroorganisma memerlukan nutrien untuk pertumbuhan dan pembiakan. Kelembapan: Kebanyakan mikroorganisma memerlukan persekitaran yang lembap untuk hidup. Cahaya: Sesetengah mikroorganisma seperti alga memerlukan cahaya untuk fotosintesis. Suhu: Suhu mempengaruhi kadar pertumbuhan mikroorganisma. Contohnya, 37°C ialah suhu optimum bagi bakteria parasitik yang hidup dalam badan manusia. Nilai pH: Tahap keasidan atau kealkalian persekitaran mempengaruhi pertumbuhan mikroorganisma. |
| FLORAL NORMAL Mikroorganisma yang secara semula jadi tinggal pada atau dalam organisma hidup seperti manusia tanpa menyebabkan penyakit. Mereka memainkan peranan penting dalam proses biologi seperti pencernaan dan perlindungan terhadap patogen. |
MIKROORGANISMA YANG BERFAEDAH
| PENJELASAN |
|---|
| PERANAN MIKROORGANISMA Mikroorganisma memainkan peranan penting dalam pelbagai bidang seperti pencernaan makanan, perubatan, pereputan, pertanian, dan perindustrian. |
| BAKTERIA DALAM USUS BESAR Bakteria dalam usus besar manusia membantu dalam proses pencernaan dengan bertindak ke atas sisa-sisa makanan. Mereka menghasilkan vitamin B dan K yang kemudiannya diserap semula ke dalam badan, penting untuk fungsi tubuh yang sihat. |
| ALGA Alga adalah sumber penting beta karoten, yang merupakan prekursor vitamin A. Vitamin A penting untuk penglihatan, sistem imun, dan kulit yang sihat. Asid lemak omega-3 yang terdapat dalam alga, seperti DHA dan EPA, penting untuk kesihatan jantung, otak, dan fungsi selular. Alga juga digunakan sebagai suplemen makanan dan dalam produk penjagaan kulit kerana manfaat kesihatannya yang pelbagai. |
| PROTOZOA DALAM USUS ANAI-ANAI: Anai-anai makan kayu yang mengandungi selulosa, tetapi mereka tidak dapat mencerna selulosa tanpa bantuan. Protozoa seperti Trichonympha hidup dalam usus anai-anai dan menghasilkan enzim selulase yang mencernakan selulosa menjadi glukosa. Glukosa ini kemudian dapat digunakan oleh anai-anai sebagai sumber tenaga. Simbiosis ini membolehkan anai-anai menggunakan kayu sebagai sumber makanan utama, yang penting untuk kitaran nutrien dalam ekosistem hutan. |
Mikroorganisma ini menunjukkan kepelbagaian cara di mana organisma mikroskopik menyumbang kepada ekosistem dan kesihatan manusia, serta aplikasi industri yang penting.
PENCEGAHAN DAN RAWATAN PENYAKIT
| PENJELASAN |
|---|
| TEKNIK ASEPTIK Teknik aseptik digunakan untuk mengawal dan mencegah penyebaran mikroorganisma. Pensterilan: Membunuh semua bentuk kehidupan mikroorganisma menggunakan haba, bahan kimia, atau radiasi. Pendidihan: Merebus objek dalam air mendidih untuk membunuh patogen. Disinfektan: Bahan kimia yang digunakan pada permukaan tidak hidup untuk membunuh mikroorganisma. Antiseptik: Bahan kimia yang digunakan pada kulit atau tisu hidup untuk membunuh atau menghalang pertumbuhan mikroorganisma. Sinaran: Menggunakan sinar UV atau sinar gamma untuk membunuh mikroorganisma. |
| ANTIBIOTIK Digunakan untuk merawat penyakit yang disebabkan oleh bakteria, seperti jangkitan peparu. Antibiotik tidak efektif terhadap virus, jadi tidak boleh digunakan untuk merawat penyakit seperti selesema atau influenza. |
| BAHAN ANTIFUNGAL Digunakan untuk merawat penyakit yang disebabkan oleh kulat, seperti athlete’s foot. Antifungal boleh berbentuk krim, salap, atau ubat oral bergantung kepada keparahan jangkitan. |
| BAHAN ANTIVIRAL Digunakan untuk merawat penyakit yang disebabkan oleh virus, seperti kayap (herpes zoster). Antiviral bertindak dengan menghalang replikasi virus dalam sel perumah, mengurangkan gejala, dan memendekkan tempoh penyakit. |
Teknik dan bahan ini membantu dalam mencegah dan merawat pelbagai jenis jangkitan mikroorganisma, memastikan kesihatan manusia terjaga.
KOLEKSI LATIHAN
| LATIHAN | SKEMA JAWAPAN |
GLOSARI
| Istilah | Definisi |
| Alga | Mikroorganisma unisel atau multisel yang mempunyai kloroplas dan boleh menjalankan fotosintesis. Contohnya termasuk Chlamydomonas sp. dan Spirogyra sp. |
| Amoeba sp. | Sejenis protozoa unisel yang tidak mempunyai bentuk tetap dan bergerak menggunakan pseudopodium. |
| Antibiotik | Ubat yang digunakan untuk merawat jangkitan yang disebabkan oleh bakteria. Contohnya ialah penisilin. |
| Antifungal | Ubat yang digunakan untuk merawat jangkitan yang disebabkan oleh fungi. Contohnya ialah Clotrimazole. |
| Antiseptik | Bahan kimia yang disapukan pada permukaan kulit manusia atau luka untuk mencegah jangkitan patogen. Contohnya ialah acriflavine (ubat kuning). |
| Antiviral | Ubat yang digunakan untuk merawat jangkitan yang disebabkan oleh virus. Contohnya ialah Acyclovir. |
| Bakteria | Mikroorganisma unisel yang wujud dalam pelbagai bentuk dan membiak terutamanya melalui belahan dedua. |
| Belahan dedua | Proses pembiakan aseks di mana satu sel induk membahagi menjadi dua sel anak yang seiras. |
| Disinfektan | Bahan kimia yang digunakan pada benda bukan hidup untuk membunuh mikroorganisma. Contohnya ialah bahan peluntur dan cecair klorin. |
| Ekoenzim | Hasil semula jadi daripada sisa pertanian seperti buah-buahan atau sayur-sayuran yang diolah melalui proses penapaian. |
| Fungi | Kumpulan mikroorganisma yang boleh bersifat unisel (yis) atau multisel (mukor), tidak dapat menghasilkan makanan sendiri, dan membiak melalui pertunasan atau pembentukan spora/konjugasi. |
| Hifa | Struktur berbentuk bebenang yang terdapat pada fungi multisel seperti mukor. |
| Kapsid | Lapisan protein yang melindungi bebenang asid nukleik (DNA atau RNA) dalam virus dan menentukan bentuk virus. |
| Klorofil | Pigmen hijau di dalam kloroplas yang membolehkan alga menjalankan fotosintesis. |
| Konjugasi | Proses pembiakan seks yang melibatkan pertemuan antara dua sel, seperti yang berlaku pada mukor, Chlamydomonas sp., dan bakteria. |
| Mikroorganisma | Organisma seni yang tidak dapat dilihat dengan mata kasar dan hanya boleh dilihat menggunakan mikroskop. |
| Mukor | Sejenis fungi multisel yang terdiri daripada sporangium berbentuk sfera dan hifa berbentuk bebenang. |
| Parasit | Organisma yang memperoleh nutrien daripada perumahnya. Contohnya ialah Trichophyton rubrum (fungi) dan Plasmodium sp. (protozoa). |
| Patogen | Mikroorganisma berbahaya yang menyebabkan penyakit. |
| Pensterilan | Proses membunuh atau menyingkirkan semua jenis mikroorganisma daripada sesuatu objek atau persekitaran. |
| Pertunasan | Proses pembiakan aseks di mana tunas baharu tumbuh daripada sel induk, seperti yang berlaku pada yis. |
| Protozoa | Mikroorganisma unisel yang berukuran antara 5 μm – 250 μm dan wujud secara berkoloni. Contohnya ialah Paramecium sp. dan Amoeba sp. |
| Pseudopodium | Unjuran sitoplasma atau ‘kaki palsu’ yang digunakan oleh Amoeba sp. untuk bergerak dan mengepung makanan. |
| Saprofit | Organisma yang memperoleh nutrien daripada organisma yang telah mati dan reput. |
| Silia | Rerambut halus pada permukaan Paramecium sp. yang berfungsi untuk pergerakan. |
| Spora | Sel mikroskopik yang dibebaskan oleh sporangium pada fungi seperti mukor untuk pembiakan aseks. |
| Sporangium | Struktur berbentuk sfera pada fungi multisel seperti mukor yang menghasilkan dan membebaskan spora. |
| Virus | Mikroorganisma paling seni (kurang daripada 0.5 μm) yang terdiri daripada asid nukleik dan lapisan protein (kapsid), dan hanya boleh membiak di dalam sel perumah. |
| Yis | Sejenis fungi unisel berbentuk sfera kecil yang membiak secara pertunasan. |